Το σχολείο «κρύβει» αλλεργίες

Ο σχολικός χώρος, από την προσχολική ηλικία μέχρι την τριτοβάθμια εκπαίδευση, έχει παρατηρηθεί ότι, ενδεχομένως, συνδυάζεται με την εκδήλωση … ποικίλων αλλεργικής μορφής αντιδράσεων σε ευαισθητοποιημένα άτομα.

Η σημασία των αλλεργικών παθήσεων ή καταστάσεων (αλλεργική ρινίτιδα, άσθμα, ατοπική δερματίτιδα ή έκζεμα, τροφική αλλεργία) φαίνεται από την επιδημική έξαρση στη συχνότητά τους κατά τα τελευταία 20 και πλέον χρόνια.

Οι αριθμοί είναι, πολλές φορές, πιο πειστικοί για την ανάδειξη κάποιου προβλήματος. Έτσι, αλλεργική ρινίτιδα ή άσθμα έχει περίπου το 20% των παιδιών της σχολικής ηλικίας. Η ατοπική δερματίτιδα/έκζεμα παρουσιάζεται, εκτός από τη βρεφική ηλικία, και στην παιδική σχολική ηλικία.

Η αλλεργία της σχολικής ηλικίας έχει και τις επιπτώσεις της, τόσο με τον επείγοντα χαρακτήρα (αναφυλαξία, ασθματική κρίση) όσο και με τη χρονιότητα των αλλεργικών παθήσεων και των σχολικών τους συνεπειών (απουσίες, μειωμένη απόδοση, περιορισμός αθλητικών δραστηριοτήτων, ψυχολογική επιβάρυνση, κ.ά).

Ακάρεα και μύκητες από κλεισούρα

Τέσσερα στα 1.000 παιδιά σχολικής ηλικίας έχουν ευαισθητοποιηθεί στα υμενόπτερα, που σημαίνει, με άλλα λόγια, περίπου ένα παιδί σε ένα μεγάλο σχολείο των 200-300 μαθητών. Πέρα, όμως, από τους αριθμούς και τη σημασία τους, η αλλεργία της σχολικής ηλικίας έχει και τις επιπτώσεις της. Επιπτώσεις, τόσο με τον επείγοντα χαρακτήρα (αναφυλαξία, ασθματική κρίση) όσο και με τη χρονιότητα των αλλεργικών παθήσεων και των σχολικών τους συνεπειών (απουσίες, μειωμένη απόδοση, περιορισμός αθλητικών δραστηριοτήτων, ψυχολογική επιβάρυνση κ.ά.).

Οι πολλές ώρες στην τάξη και η διάρκεια του σχολικού έτους κάνουν το σχολείο ‘δεύτερο σπίτι’. Ενδο-οικιακά αεροαλλεργιογόνα βρίσκονται και στην αίθουσα διδασκαλίας. Η κατασκευή των σχολικών κτιρίων, ειδικά των καινούργιων, φαίνεται πως συντελεί στην ευαισθητοποίηση των μαθητών, κυρίως, και, περαιτέρω, στην εμφάνιση αλλεργικών συμπτωμάτων. Γενικά, τα παράθυρα που συχνά είναι κλειστά, ή ακόμα λόγω κατασκευής δεν ανοίγουν, οι μοκέτες ή τα χαλιά και, βασικά, τον χειμώνα η θέρμανση, είναι παράγοντες για να ευδοκιμήσουν τα ακάρεα.

Έτσι, τον Σεπτέμβριο οι αίθουσες διδασκαλίας, αλλά και τα γραφεία των διδασκόντων, καθώς για πολύ καιρό έχουν παραμείνει κλειστά, περιέχουν, σε κατά πολύ μεγαλύτερους αριθμούς, ακάρεα και άλλα ενδο-οικιακά εισπνεόμενα αντιγόνα. Όπως είναι εύλογο, αλλεργικά άτομα, ευαισθητοποιημένα προς τα ακάρεα π.χ., μπορεί να παρουσιάσουν συμπτώματα.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο εξηγείται, πιθανότατα, η εμφάνιση των λεγόμενων ‘επιδημιών κρυολογήματος’, χωρίς πυρετό, μόλις ανοίγουν τα σχολεία. Στην ουσία δηλαδή πρόκειται για φαινόμενα αλλεργίας: συμπτώματα αλλεργικής ρινίτιδας ή/και άσθματος, όπως, λ.χ., πολλαπλά φτερνίσματα, ρινική καταρροή, μπουκωμένη μύτη, βήχας κ.ά.

Μύκητες, αν και σπανίως, είναι ενδεχόμενο να υπάρχουν στην τάξη, αν υπάρχει υγρασία (σε αυξημένα επίπεδα) ή διατηρούνται φυτά. Μύκητες, βέβαια, αναπτύσσονται και σε κλειστούς, μη καλώς αεριζόμενους χώρους. Αυτό, ίσως, ισχύει και για τα σχολεία, όταν ανοίγουν, ύστερα από πολύ καιρό που έχουν παραμείνει κλειστά, χωρίς να αερίζονται.

Αλλά και τα πρωτοβρόχια δεν αποκλείεται να επιβαρύνουν το αλλεργικό φορτίο του σχολείου. Οι μύκητες του περιβάλλοντος (εξωτερικοί χώροι) αυξάνουν το φθινόπωρο (ειδικά με την υγρασία, πεσμένα νωπά φύλλα κ.τ.λ.). Με τον αέρα, όμως, εισέρχονται μέσα στα δωμάτια. Αν, μάλιστα, ο αερισμός δεν είναι καλός, όπως π.χ. στις κατασκευές με παράθυρα που δεν ανοίγουν, και αυτό είναι συχνό με τις νέου τύπου οικοδομές, είναι επόμενο να αυξάνουν οι μύκητες μέσα στο κτίριο, μετά τη βροχή.

Η σημασία των μυκήτων έγκειται κυρίως στο άσθμα, όπου σε ευαισθητοποιημένα άτομα οι κρίσεις άσθματος είναι βαρύτερες.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, αναφέρονται συμπτώματα μόνον όταν το παιδί είναι στο σχολείο και κάθεται στο θρανίο με συγκεκριμένο άλλο παιδί. Τα συμπτώματα εξαφανίζονται, ως δια μαγείας στο σπίτι, τα Σαββατοκύριακα, και για μεγάλο χρονικό διάστημα, κατά τις διάφορες περιόδους των σχολικών διακοπών.

Σε τέτοια περιστατικά εγείρεται υποψία πιθανής αλλεργίας στη γάτα ή και σε άλλα κατοικίδια ζώα. Ο πάσχων προφανώς είναι αλλεργικό άτομο, ενώ ο ‘διπλανός του’ μεταφέρει (στα ενδύματά του, π.χ.), το αντιγόνο της γάτας ή του σκύλου του.

Επιπλέον, οι τάπητες, και περισσότερο η μοκέτα (επειδή είναι δύσκολο να απομακρυνθεί, για να καθαριστεί), ελλιμενίζουν, όχι μόνο τα ακάρεα, αλλά και τα αντιγόνα από τα διάφορα οικιακά ζώα. Της γάτας το αντιγόνο παραμένει στους τοίχους για 4- 5 μήνες μετά τον καθαρισμό του χώρου, απομάκρυνση χαλιών κ.τ.λ.

Είναι περιττό, συνεπώς, να τονιστεί ότι απαγορεύεται η είσοδος κατοικιδίων ή άλλων ζώων, στο σχολείο, ακόμα και για λόγους εποπτικής διδασκαλίας, όταν υπάρχει στο σχολικό κτίριο έστω και ένα άτομο (είτε στο θρανίο είτε στην έδρα) με αλλεργία προς τα ζώα.

Χημικές ουσίες

Εκτός από τα εισπνεόμενα αντιγόνα, αναπνευστικά συμπτώματα στο σχολείο μπορεί να προέλθουν από διάφορες χημικές ουσίες, όταν εισπνέονται. Για παράδειγμα, οι έντονες οσμές από τα απορρυπαντικά ή τα εντομοκτόνα ή κατά το μάθημα της Χημείας προκαλούν σε διάφορα άτομα ξηρό, ερεθιστικό βήχα ή, ακόμα, και ασθματικό παροξυσμό.

Τέλος, τόσο η κιμωλία όσο και οι μαρκαδόροι έχουν ενοχοποιηθεί για την έξαρση αλλεργικού τύπου συμπτωμάτων από το ανώτερο αναπνευστικό και για παροξυσμούς άσθματος.

Όλα τα προηγούμενα έχουν σχέση με την παραμονή στην αίθουσα διδασκαλίας. Βγαίνοντας, όμως, για διάλειμμα παραμονεύει ένας χρόνιος εχθρός: το τσιγάρο! Εκτός των όσων άλλων προκαλεί, το κάπνισμα επιδεινώνει, χωρίς την παραμικρή αμφιβολία, και το άσθμα. Ειδικά, αυτό αναφέρεται για τις εφηβικής ηλικίας μαθήτριες, οι οποίες καπνίζουν περισσότερο από τα αγόρια.

Γενικά, η εφηβεία, με την πειραματική διάθεση που τη διέπει, ωθεί πολλά παιδιά στο να δοκιμάσουν το τσιγάρο. Η εποικοδομητική επαγρύπνηση, με τη σωστή ενημέρωση στο σχολείο, σε συνδυασμό με τη διαρκή υπενθύμιση, θα αποτρέψει τελικά τον εθισμό που προκαλεί το κάπνισμα και, επομένως, τις μελλοντικές, βλαπτικές για την υγεία, συνέπειες του τσιγάρου.

Η συνύπαρξη αλλεργικής ρινίτιδας-άσθματος (ενιαία, νόσος κατά τις τελευταίες απόψεις) είναι πολύ συχνή. Υπάρχουν, όμως, και παιδιά που πάσχουν από τη λεγόμενη αλλεργική τριάδα: αλλεργική ρινίτιδα – άσθμα – ατοπική δερματίτιδα.

Είναι, επίσης, γνωστό ότι η δερματική αλλεργία (έκζεμα) προηγείται χρονικά της αναπνευστικής αλλεργίας, και αυτό ονομάζεται ‘αλλεργικός καλπασμός’. Ακόμα και, σύμφωνα με πολύ πρόσφατα πειραματικά δεδομένα, η έκθεση στα αεροαλλεργιογόνα (που είναι η αιτία της αναπνευστικής αλλεργίας) μπορεί να προκαλέσει, αρχικά, έκζεμα και, με την πάροδο του χρόνου, αλλεργικά φαινόμενα από τη μύτη.

‘Εκζεμα

Η ατοπική (αλλεργική) δερματίτιδα ή έκζεμα χαρακτηρίζεται από τον εξαιρετικά έντονο και βασανιστικό κνησμό (φαγούρα). Πολλές φορές, μάλιστα, διαπιστώνονται τα αποτελέσματα της φαγούρας, δηλ. οι δρυφάδες από το ξύσιμο του δέρματος, και όχι τόσο τα στοιχεία της ίδιας της νόσου!

Στην ατοπική δερματίτιδα, χαρακτηριστικά, οι πάσχοντες παραπονιούνται για κνησμό πολύ πριν από την εμφάνιση του εξανθήματος. Η ξηροδερμία είναι ένα άλλο χαρακτηριστικό που έχει η ατοπική δερματίτιδα.

Η σημασία της αλλεργικής δερματίτιδας για τη σχολική απόδοση είναι ίσως, τεράστια, με τη χρονιότητα και τις υποτροπές της. Ο έντονος κνησμός είναι αναπόσπαστος με τον εκνευρισμό, με επακόλουθο τη δυσκολία στη συγκέντρωση και τη μελέτη και φυσικά τη μειωμένη σχολική απόδοση. Επιπλέον, όπως κάθε χρόνιο νόσημα, έτσι και το έκζεμα συνοδεύεται από ψυχική επιβάρυνση (stress).